«Мағаз Раздан және Қытай қазақтарының әдебиеті» еске алу кеші

31 наурыз күні А.С. Пушкин атындағы облыстық кітапханада ақын, жазушы, драматург Мағаз Разданұлының шығармашылығына арналған «Мағаз Раздан және Қытай қазақтарының әдебиеті» атты шығармашылық кеші өтті.

Шараға Астана қаласынан тележурналист, режиссер, сценарист, Мағазды зерттеп жүрген қаламгер Қуаныш Ілиясұлы арнайы келіп қатысты.

Қуаныш Ілиясұлы белгілі ақын, «Құлантаза» жыр кітабының авторы. Қазақ тележурналистикасында өз орыны бар тұлға. «Наурыз», «Жылқы жалындағы мәдениет» сынды бірқанша этонграфиялық, ұлт мәдениетін айшықтайтын сериялды деректі фильмдер түсірген. Сондай-ақ, руханият пен әдебиетіміздің үздік тұлғалары туралы көптеген танымдық фильмдердің авторы. Және Қытайдағы қазақ әдебиетінің ірі қайраткерлері туралы үзбей жазып келе жатқан сыншы, әдебиеттанушы.

Мағаз Разданұлы 1924-ші жылы ҚХР-ның Алтай аймағында дүниеге келген. Мағаздың әкесі Раздан ел ішінде беделді имам, күйші, зиялы болған. Буыршын ауданында және Алтай аймағында басшылық қызметтер атқарған.

Мағаз Разданұлы туған ауылында ескіше, жаңаша оқумен сауатын ашып, 1938 жылдан кейін Алтай қаласында білім алады. Дулайты «Жеміс» мектебінде ұстаз, одан ары «Алтай» газетінде тілші, редактор болған. Шыңжаң жазушылар одағына, «Шұғыла» журналында редактор болып қызмет істейді. Қытайда жүрілген саяси аласапырандықтың кесірінен мұнда көп тұра алмай, жалған жала жабылып, айдауда кете барады. 34 жасында қуғынға түскен ақын абақтыда, еңбекпен өзгерту лагерінде жиырма жылды өткеріп, 1979 жылы, 55 жасында туған елімен қайта қауышады.

«Әкем қайдан алғанын білмеймін, біздің үйде «Абай Құнанбаевтың өлеңдер жинағы» деген кітаптың көшірме нұсқасы болды...» делінеді естелікте. (Мағаз мұраларының қатарында әлі сақтаулы тұр), бұл кітап 1909 жылы Кәкітай Ысқақұлы Санкт-Петербург қаласында бастырған нұсқасынан көшіріліпті. Мағаз оны 1945 жылдың жазында Буыршынның Үштас жайлауында бір ай уақыт жұмсап көшіріп шыққан. Бұдан Мағаздың Абайдан құныға сусындағанын аңғару қиын емес. Абай «өлсе өлер табиғат, адам өлмес» десе, Мағаз ақын «қартая білмес табиғат, қартайта берер пендесін» деп өз қырымен жырлаған.

1979 - 1995 жылдар аралығында «Асулар толғауы», «Уақытқа жауап», «Босаға», «Ертең» өлең жинақатары, «Ата заман сөйлейді» әңгіме-повестер жинағы, «Сары бел» өлең романы, «Алтайдың ақиықтары» тарихи романы, «Арман-ай» атты көлемді драмасы оқырманға жол тартты. Қаламгердің әр жанрдағы осынау шығармалары әр ұлт тілдеріне аударылды және Қазақстан басылымдарында айшықты таныстырулармен жарияланып отырды. «Сары бел» өлең романы 1987 жылы Қытай аз ұлттар әдебиетінің «Үздік шығарма» сыйлығын алады.

Шараға жиналған жұрты Қуаныш Ілиясұлының аузынан ақын өмірі мен шығармашылығына қатысты толымды әңгімелер естіп, ақын өлеңдерімен сусындап қайтты.